Tarihi:



Maraş’ın bilinen tarihi Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hititlere kadar dayanır. Daha sonra Romalılar ve Bizanslılar tarafından işgal edilmiştir. Hz. Ömer zamanında müslümanlar tarafından fethedilen şehirde uzun yıllar Emeviler, Abbasiler, Selçuklular memluklular hüküm sürmüştür.
Yavuz Sultan Selim, Maraş’ı 1514 çaldıran savaşından sonra Osmanlı devleti topraklarına katarak, burada merkezi Maraş olmak üzere Malatya, Antep, Karsulkadiriye ve Sumaysat sancaklarının bağlandığı Dulkadiriye eyaletini kurmuştur. Şehir 1866 yılında da sancak olarak Halep valiliğine bağlanmıştır.

Şehir, Mondros mütarekesinden sonra 22 Şubat 1919'da İngilizlerin, Suriye itilafnamesi gereği 29 ekim 1919'da da Fransızların işgaline uğramıştır.

Maraş halkı, 21 Ocak 1920’de başlayan ve 11 Şubat 1920’ye kadar 22 gün süren kurtuluş mücadelesi sonunda, kendi şehrini kurtarma şerefine erişmiştir. Türk namusuna uzanan elleri kıran Sütçü İmam bu kurtuluş savaşının önderi olmuştur.

Türk kurtuluş mücadelesinin önderi olan Maraş, bu önder hareket nedeniyle 5 Nisan 1925 tarihinde (dünyada ilk olarak) kırmızı şeritli istiklal madalyası ile taltif edilmiş ve yine 7 Şubat 1973 gün ve 1657 sayılı kanunla kahramanlık payesi verilerek ismi Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir.


Coğrafyası:



Yüzölçümü: 14.346 km²
Nüfusu: 1.002.384
İl Trafik Numarası: 46

İlçeleri:

Afşin
Andırın
Çağlayancerit
Ekinözü
Elbistan
Göksun
Nurhak
Pazarcık
Türkoğlu

İl toprakları, yükseltileri 3000 metreye ulaşan ve Güneydoğu Toroslar’ın uzantıları olan dağlarla, bunlar arasında kalan çöküntü ovalarından oluşmaktadır. İl alanında geniş bir akarsu ağı vardır. Yeryüzü şekli birçok yerde akarsuların oluşturduğu vadilerle yarılmış ve parçalanmıştır. En önemli akarsu Ceyhan nehridir. Kahramanmaraş ilinde doğal göl yoktur.

Kahramanmaraş ilinde genel olarak denize uzaklık ve yükselti nedeniyle, değişikliğe uğramış karasallaşmış bir Akdeniz iklimi tipi egemendir. İlde yazlar sıcak, kışlar soğuk geçer. Bununla birlikte il topraklarının Akdeniz, Güneydoğu Anadolu Coğrafî bölgelerinin geçiş alanında yer alması ildeki iklim koşullarının farklılaşmasına neden olmuştur.

Çalı Formasyonu, Orman Formasyonu ve Alpin Formasyonu olarak üç çeşit bitki formasyonu görülmektedir. Bunlardan Çalı Formasyonu 500–1200 metreler arasında yer almaktadır. 900 ile 2000 metrelere kadar olan yüksekliklerde kuru ve yarı nemli olarak ayırabileceğimiz ormanlar vardır. Burada iğne yapraklı ağaçlardan Kızılçamlar bol miktarda bulunmaktadır. 2000 metrelerin üzerinde ise Alpin çayırlarını görebiliriz.


Ekonomik Yapısı:

Coğrafi durumu arazi yapısı itibariyle Kahramanmaraş'ın ekonomisi tarıma dayalı olarak gelişmiştir. Son yıllarda sanayide ve tekstilde patlama denilebilecek bir gelişme yaşanmaktadır. İlin toplam 1.432.700 hektar olan arazi varlığının 560 bin dekarı çok verimli niteliktedir. Mevcut su potansiyeli en az 500 bin hektar araziyi sulayabilir. Bu potansiyel GAP'ın dörtte biri düzeyindedir. İl sulama potansiyelinden tam yararlanabildiği takdirde tarımın ekonomiye katkısı önemli oranda artacaktır. Kahramanmaraş’ ta basta pamuk olmak üzere, biber, çentik, bakliyat çeşitleri, hububat, şekerpancarı, üzüm, zeytin ilk akla gelen ürünlerdir. Kahramanmaraş ta ormancılık önemli yer tutar. İlin toplam yüzölçümünün 1/3 ünü ormanlar oluşturmaktadır.Küçükbaş hayvancılık yaygındır.


El Sanatları

Kahramanmaraş'ın Türk el sanatları tarihinde önemli bir yeri vardır. Şehrin ilmi belgeleri ışığında Asur'lardan başlayarak geniş ve uzun zaman tüneli içerisinde derin bir geçmişi bilinmektedir.

Dokumacılık:



Yurdumuzun birçok yörelerinde olduğu gibi Kahramanmaraş'ta dokumacılık temelde göçebe kültürüne gelenek ve göreneklerimize dayanır. Yolluk, heybe, torba, kilim, yük çulu, çuval, haral, çadır örtüsü ve göçer eşyalarıdır. Bu dokunuşların ipleri kök ve toprak boyaları ile boyanırdı. Gelişen teknoloji ile sentetik boyaya dönüşmüştür. Genellikle göçebe halinde yasayan halk tarafından yapılan dokumacılıkta sosyal hayata geçilmekle gerileme görülmüştür. Ancak günümüz de teknolojinin de gelişmesiyle şu anda Kahramanmaraş'ta modern tesislerde dokumacılık yapılmaktadır.

Bakırcılık:

Kahramanmaraş'ın en eski el sanatlarından biri olan bakırcılık el isçiliği bakımından Türkiye'de çok büyük bir öneme sahiptir. Ürettiği büyük kazanlar (masere kazanı), leğen, test, tencere, sini, sahan, kapaklı sahan, bakraç, aşurelik, süzek (lenger), tas, kulplu tas, hamam leğeni Türkiye'nin hemen hemen her iline, ilçesine satılmaktadır. Bunların yanında bakirin üzerine elle yapılan dövme isçiliği de evlerde aksesuar olarak kullanılmaktadır. Kahramanmaraş'ta imalatı yapılan alüminyum, krom, çelik mutfak araç-gereçleri ve pirinçten yapılan (mangallar, saksılıklar) çeşitli aksesuarların yurt içine ve yurt dışına satışı yapılmaktadır.

Kuyumculuk:

Kahramanmaraş'ın en önemli el sanatlarından birisi de kuyumculuktur. Tarihten bu zamana kadar devam ederek ve kendini geliştirerek yeni modelleri ile piyasadaki yerini her zaman muhafaza etmiştir.Kahramanmaraşlı usta ve kalfaların ellerinden yıllık 12 ton altın geçmekte ve işlenmektedir.

Köşkerlik:

Mahalli tabiriyle Köşkerlik diye bilinen "Deri İsçiliği" Kahramanmaraş'ta önemli bir el sanatlarındadır. İnsan giyim kuşam eşyalarından hayvan koşumlarına kadar çeşitli sahalarda yaygın bir kullanımı vardır Bunlar; pabuçlar, çizmeler, postallar, çarıklar, terlikler, ayakkabı türündendir.

Ağaç Oyma Sanatı:



Özellikle ceviz, kavak, gürgen gibi ağaçlar üzerine el yordamıyla (iskarpela) denilen bir alet ile çeşitli desenleri şablonları çıkarılarak ve desenleri kabartarak yapılır. Üretilen mamuller genellikle çeyiz sandığı, mücevher kutuları, sehpa takımları, tepsi, tava, aynalıklar, isimlikler ve duvar panolarıdır. Bu imalatlar genellikle şehir dışına satıldığından Kahramanmaraş ekonomisine katkısı bulunmaktadır.

Sim-Sırma İşlemeciliği:

Sim sırma islemeciliği Kahramanmaraş'ın adını gerek yurt içinde gerekse yurt dışında hakli bir şöhrete ulaştırmıştır. İslemeciliğin en bol örnekleri bayan kadife elbiseleri üzerine, kadife yastık ve yatak örtüleri üzerine yapılan el isçiliği olarak değerlendirebiliriz. Bu zarif isletmeciliğin örneklerine eskiden Osmanlı Saraylarında şimdiki müzelerde ve bayan kıyafetlerinde rastlamak mümkündür.

Diğer El Sanatları:

Külekçilik, Dericilik, Saraççılık, Fırıncılık, Köşkercilik, Nalbantlık, Semercilik, Cilt Sanatı, Keçecilik,Gümüş İşlemeciliği, Demircilik, Aba Dokumacılığı, Kalaycılık, Aleflik, Bekerecilik, Boyacılık, Tarakçılık, Çulfacılık, Mobilyacılık, Çıkrıkçılık, Tenekecilik, Değirmencilik, Tabaklık, Hallaççılık, Kavaflar, Kazezler, Sıracılık, Masmalacılar, Mazmunlar, Şerbetçiler, Tüfekçiler, Yazmacılar, Yemeniciler, Tasçılar, Duvarcılar, Çömlekçiler.

Gelenekleri:

Bütün düğünlerin Çarşamba günü başlaması, çamaşırın Salı ve Perşembe günleri yıkanması, Cuma günleri yolculuğa çıkılmaması, yeni doğum yapmış kadına al basmaması için yatağının altına soğan, sarımsak ve bıçak konması, yolculuğa çıkan kişinin arkasından bir kova su dökülmesi ve balkonun bir köşesine ayna konması, baht açma, nazar olmasın diye yeni yapılan evlerin ön kısmına geyik boynuzu takılması ve benzeri. Bu örnekleri artırmak mümkündür. Kahramanmaraş'a has gelenek ve göreneklerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:


Doğumla ilgili Gelenekler:

İl merkezi, ilçe ve köylerimizde öteden beri yeni doğan çocuklara yapılan işlem türlü özellikler göstermektedir. Bunlardan yaygın olanları şöylece toplayabiliriz.
Çocuk doğunca göbeği, beş parmak ya da bir süngüç (Baş parmak ile şahadet parmağı arasındaki uzunluk) yukarıdan makasla kesilir. Biraz daha yukarıdan kesilirse sesinin güzel olacağına inanılmaktadır. Çocuk oğlan olursa kesilen göbeği "Ahırcı olsun, malcı olsun, çiftçi olsun" diye ahıra gömülür. Kız olursa "Don (Çamaşır) yusun, çalışkan olsun, temiz olsun diye suya atılır.
Loğusa'ya üç güne kadar su verilmez. Önce yağ ile pekmez karışımı hafifçe kaynatılıp içirilir. Bu üç gün içinde yoğurt ve süt vermeyi de doğru bulmazlar. Çocuk doğunca ebe tarafından tuzlanır. Bu işi, ağzı ve bedeni kokmasın, çocuk sağlam ve pişkin olsun diye yaparlar. Asıl adının da, yaşlı bir kişi tarafından çocuğun kulağına ezan okunarak verilmesi şarttır.


Evlenme ve Düğün Gelenekleri:

Kahramanmaraş köylerindeki düğünlerde, oğlan evi tarafından davet edilerek çevre köylerden gelen topluluğa sağmen (Seymen) denilmektedir. Düğünün olduğu köyden davet edilenler sağmen olamazlar. Sağmen alayı, düğünün başladığı gün gelir. Sağmen gelirken beraberinde keçi, koyun, inek ve öküz gibi hediyeler getirir. Bunlar düğün evine verilir.

Sağmenler akşam yemeğini yedikten sonra halaylar başlar. Gece yapılan oyunların en ilginci sin - sin oyunudur. Bunun için köyün uygun bir yerine ateş yakarlar. Bu ateşe alanbaş denir. Davul ve zurna sin - sin havasını devamlı olarak çalar. Oyuncular teker teker ateşin çevresinde el ve ayak hareketleri ile durmadan dönerler. Ateşin başında oynayan kişi, topluluktan biri çıktığı zaman alanı terk eder.
Bu terk etme işinde atik davranmazsa oyuna giren kişi oynayanın sırtına yumrukla vurarak çıkmasını sağlar.

Gelin Perşembe günü sabahla öğle arasında ata bindirilerek her iki tarafın erkek sağdıçları yanında olmak üzere gelin alayı halinde götürülür. Bu gelin götürme törenine sağmenlerde katılırlar. Akşamdan sonra yatsı namazı ile birlikte gerdek'e verilir ve böylece düğün biter.

Gelin geldikten sonra güreş yapılır. Bu güreşlere sağmenlerle birlikte komşu köylerden tanınmış pehlivanlar davet edilir. Galip çıkan pehlivanlara derecelerine göre ikramiye verilir. Ertesi sabah düğün bitmiş olur. Sağmenler ve diğer misafirler evlerine dağılırlar.


Muskalar:

K.Maraş'ta muskacılık oldukça yaygındır. Baş ağrısı, diş ağrısı, bel ağrısı, sıtma, kabakulak, sinir hastalıkları vb. hastalıkların yanı sıra nazar ve iki insanin arasını bulmak ya da bozmak için türlü muskalar yazdırılır. İnancı zayıf olan veya hurafeleri inancın önüne çıkaran kişiler birçok hastalıklarda doktordan önce mahalle ve köylerde muska yazanlara başvururlar. Muska yazma isi babadan evlada geçen bir sektör halini almıştır denilebilir. Büyü için yazılan muskalar değişik işlemlere tabi tutulur. Bazen suya atılır, bazen ıslatılarak suyu içilir, bazen da yakılır veya toprağa gömülür.


Mutfağı:

Yemekler: Yöremizde kültürel değerlerin bir öğesi de yemek ve tatlılardır. Özellikle yöremizde kış için tarhana, bulgur, döğme, nişasta, hazırlanır. Biber, patlıcan, kabak, bamya ve fasulye gibi yiyecekler kurutularak saklanır.

Çorbalar: Tarhana, Eşkili, Döğmeli Mercimek, Yoğurtlu Döğmeli, Maraş Paçası.

Köfteler: Simit Köftesi, Kısır Köftesi, İçli Köfte, Sömelek Köfte, Suluyağlı Köfte, Eşkili Köfte, Yoğurtlu Köfte, Yavan Köfte, Eşkiliaya Köfte

Pilav ve Börekler: Keşkaşı "Döğmeaşı", Maraş Pilavı, Tavuklu Pilav, Peynirli ve Çökelekli Börek, Bayram Çöreği.

Tatlılar: Dondurma, Fıstık Ezmesi Un Sucuğu, Pestil Sucuğu, Hapısa vs.

Kahramanmaraş Döğme Dondurması



Osmanlı saraylarına ve asil konaklarına yabani orkide (sahlep) satan Maraşlı Osman Ağa,
"karsambaç" içeceğinin artanını bir gün saklamak için kara gömmüş. Ertesi günü baktığında, sahlebin kıvamındaki değişiklik dikkatini çekmiş. Süt, şeker ve sahlep karışımının yoğunluk kazandığını ve sakız gibi uzadığını görmüş. Bu yeni gıda maddesinin tadına bakan herkes pek çok sevmiş. Sahlepli karsambaç olarak başlayan bu gelişme üç kuşak sonra Maraş Dondurması olarak tanınmaya başlamış.

Kahramanmaraş'ı çevreleyen Ahırdağı'nın yamaçlarında özellikle kekik, keven gibi rayihalı otlarla beslenen keçilerin sütünden, birinci kalite sahlepten üretilen bugünkü Kahramanmaraş Dondurmasındaki en büyük özellik sütün keçi sütü olmasından kaynaklanıyor. Ahırdağı yamaçlarında beslenen keçilerin sütü önce bir uzman tarafından kontrol ediliyor. Özellikle sütteki yağ oranının belirli bir yüzdenin altına düşmemesi gerekiyor. 90 derece sıcaklıkta kaynatılan sütler, mikroorganizmalardan arındırılıyor. Daha sonra bu süte önce sahlep, ardında şeker katılıyor. İyice karıştırılan bu karışım, 6-8 saat dinlendirdikten sonra eksi 6 derecede soğutulduktan sonra tüketime sunuluyor.

Kahramanmaraş Dondurması halen A.B.D., Avustralya, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri, Bulgaristan, Çin, İngiltere, G.Kore, S.Arabistan, Tunus, Yugoslavya, Kıbrıs, Mısır gibi ülkelere satılmaktadır.

Halk Edebiyatı:

Kahramanmaraş’ın renkli ve çekici kültürünün en belirgin özelliklerinden biri de yerel ağız özellikleridir. Akdeniz, İç ve Doğu Anadolu ağızlarının etkisi altındaki yöre ağzı, kendi içinde bile öylesine çeşitliliğe uğramıştır ki bilenler kimin nereli olduğunu şivesinden anlar.


Maniler:

Buzdolabından buz alma
Değirmendere’ den kız alma
Değirmendere’ nin kızları
Dokuz kocadan kalma

Ben seni pekmez sandım
Yüreğimi yakmaz sandım
Yediğim duz ekmeği
Başıma kakmaz sandım

Patatesi haşladım
Soymaya başladım
Yarim aklıma gelince
Ağlamaya başladım


Bilmeceler:

Hellemez, hüllemez
Ocak başına gelemez (Yağ)

Katık oldum aşına
Öp beni koy başına
İnce ince dil beni
Haydi kimim bil beni (Ekmek)

Ufacak cam sandık
Daşıya daşıya usandık (Fasulye)

Barnağı var, canı yok
Damarı var kanı yok
On barnakdan
On çıkdı
On galdı (Eldiven)


Yöresel Kelimeler:

Özne: Damat
Temek: Ahır Penceresi
Oflaz: İyi, İdare Eder
Yirik: Yırtık
Sülempe: Yassı Taş
Küşüm: Tasa, Kaygı
Gölük: Yük Hayvanı
Ülüş: Komşuya Verilen Yemek
Ekişmek: Enine Boyuna, Yayılarak Oturma
Miyençi: Arabulucu
Kebe: Basit, Astarsız Ceket
Omaç: Pekmezle Eritilmiş Tereyağı Karışımında Ekmek Kızartma
Teh Düşmek: Farkına Varmak
Değeniyordu: Bakıyordu
İmi dime: Ondan Sonra
Bi Demlik: Tamamen
Şirincelik: Şerbet İçme (düğünlerde)
Kalın: Başlık Parası
Okuntu: Düğün Davetiyesi


Deyimler:

Çalım çalım etmek: Çok acele yiyecek arama
Yiğelik yapmak: Haram helal arzusundan eline bir şey geçirmek
Kerpiç ayıklamak: Gaf yapmak
Pekmezine karanlık olmak: Gölge etmek
Yarması kaynamamak: Geçinmemek
Altı ayı bir kara kış getirmek: Çok kötümser
Hazır hanık, pişmişe konak: Hazırı seven
Alevetsiz alevetsiz konuşmak: Boş ve anlamsız konuşmak
Simonun iti gibi gezme: Boş boş gezen
Karayış keklik gibi: Güzellik


Efsaneler:

http://www.delidervis.net/viewtopic.php?p=46336#46336


Giyim Kuşam:



Oyunlardaki kadın giyimleri genellikle bazı değişiklikler göstermekle birlikte, başta poşu, sırtta üç etekli zıbın, fistan cepken, belek, kuşak ve ayakta çarık ile tamamlanır.

Erkekler ise başa poşu, sırtta renkli mintan, zıbın, belek, kuşak, aba, şalvar ve ayakta kırmızı yemeni giyerler.


Halk Oyunları:



Kahramanmaraş'ın Milli Kültürünün özünü teşkil eden folklor değerlerimiz içinde halk oyunları ilk sırayı alır. Kahramanmaraş'ın folklor yapısı Akdeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu etkileri altında kalmıştır. Bu nedenle, ilin çeşitli yerlerinde bu etki alanları değişik karakterler göstermektedir.

İlin coğrafi ve iklim özellikleri, tarihi geçmişi de hiç tartışmasız bir zenginliğin, bir çeşitliliğin ve bir değişimin ifadesidir. Maraşlı miras aldığı bu zenginliği söze dökmüş, halk oyunu yaratıp bedeni ile dillendirmiş, ağıtlar iç yakmış, türlü türlü efsaneler ve hikâyelerle gelecek kuşağa ‘’Kıssadan Hisse’’ olarak sunmuştur.

Olaylar sadece sözle, sazla, dillendirilmemiş, yeteneği olan bu zenginliği anlatmak için bedeni (Halk Oyunlarını) seçmiştir. Coşkulu ve deneyimli halayların yanı sıra kimi yörelerde semahların en güzel örneklerine rastlanır. Türkmen ve Yörük köylerinde danslı halk oyunlarının yanı sıra seyirlik oyunlarda hala sergilenmektedir. En yaygın halk oyunlarının başında halay gelmektedir.

Halay: Halaylar beş kişiden az oyuncu ile oynanmaz, dizinin başında yer alan oyuncuya her yörede olduğu gibi halay başı denir. Sonunda yer alanın ise yörede adı “Pöççük” denir. Halaylarda ifade edilen bölümler sırasıyla Ağarlama, Yeldirme, Yanlama, Sıktırma, Yaslanma, Kollama, Ayrılma, Zahma ve Hoplatma olarak adlandırılır.

Kahramanmaraş merkezindeki milli oyunların başlıcalarını şöyle sıralayabiliriz. Ceren, Piri, Abak, Bertizi, Kelek, Bevdi, Çoban, Kahramanmaraş Üç Ayağı, Kahramanmaraş Halayı ve Koçevi gibi oyunlardır.

Bu oyunlar davul ve zurna eşliğinde oynanır.


Türkülerinden örnekler:


Aşağıdaki türküler yöreye ait türkülerin çok küçük bir bölümüdür.

Ben Derdimi Kime Yanam, Bin Derdim Var İdi Bir Daha Oldu, Bir Acayip Sevda Düştü Serime, Ali Göründü Gözüme, Ali Haydar, Elif'in Hecesine, Gel Gönül, Harabat Ehliyiz, Hasretin Beni Hasta Eyledi, Maraş'tan Bir Haber Geldi, Kara Çadır Düzdedir




Kaynaklar:

http://www.kahramanmaras.gov.tr/
http://www.kahramanmaras.bel.tr/
http://www.kahramanmaras.org/forum/
http://www.yagmur.org/kahramanmaras/php ... lyasam.php
http://www.kahramanmaras.pol.tr/Default.asp
http://www.yerelnet.org.tr/iller/il.php ... HRAMANMARAŞ
http://www.kentler.com/il_kahramanmaras.php


Ayrıca Kahramanmaraş İlçelerine ait resmi internet siteleri